Yükseköğretim Kurulunun 2022-2023 Eğitim ve Öğretim Yılı Bahar Döneminin Uzaktan Öğretim Yoluyla Tamamlanması Hakkındaki Kararının Değerlendirilmesi

Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından, 11.02.2023 tarihli basın duyurusu ile “Kahramanmaraş merkezli deprem afetinin ülke genelindeki etkileri nedeniyle Yükseköğretim Kurulu tarafından 2022-2023 eğitim ve öğretim yılı bahar döneminin uzaktan öğretim yoluyla tamamlanmasının uygun olduğuna karar verilmiştir”. Bu makalede bu kararın hukuki temelinin olup olmadığı ve konunun OHAL Cumhurbaşkanı Kararnamesi (CBK) ile düzenlenip düzenlenemeyeceği değerlendirilecektir.

1. Anayasal Temeli: Anayasa’nın “Yükseköğretim üst kuruluşları” kenar başlıklı 131. maddesinin 1. fıkrasına göre, “Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek, yükseköğretim kurumlarındaki eğitim- öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini yönlendirmek bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulmasını, geliştirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynakların etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksadı ile Yükseköğretim Kurulu kurulur”. Bu düzenleme ile YÖK’ün kuruluşuna dair temel amaç ve ilkeler ortaya konulmakta, doğrudan görev ve yetkileri sayılmamaktadır. Aynı maddenin 3. fıkrasına göre, “Kurulun teşkilatı, görev, yetki, sorumluluğu ve çalışma esasları kanunla düzenlenir“. YÖK’ün görev ve yetkilerini belirleme yetkisi TBMM’ye bırakılmıştır.

2. Kanuni Temeli: 4/11/1981 tarih ve 6547 sayılı “Yükseköğretim Kanunu” bu konuda özel kanun niteliğindedir. Kanun’un “Kapsam” kenar başlıklı 2. maddesine göre “Bu kanun; yükseköğretim üst kuruluşlarını, bütün yükseköğretim kurumlarını, bağlı birimlerini ve bunlarla ilgili faaliyet ve esasları kapsar”. Kanun’un “Yükseköğretim Kurulunun görevleri” kenar başlıklı 7. maddesinde, tüm yükseköğretim kurumlarında eğitimin örgün veya uzaktan eğitim yapılması hakkında YÖK’ün karar alabileceğine dair açık bir düzenleme bulunmamaktadır. YÖK’ün konuyla ilgili görevleri arasında;

• Yükseköğretim kurumlarının bu Kanunda belirlenen amaç, hedef ve ilkeler doğrultusunda kurulması, geliştirilmesi, eğitim – öğretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi (a. fıkrası);
• Yükseköğretim kurumları arasında bu Kanunda belirlenen amaç, ilke ve hedefler doğrultusunda birleştirici, bütünleştirici, sürekli, ahenkli ve geliştirici işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, (b fıkrası);
• Eğitim – öğretimin aksaması sonucunu doğuracak olaylar dolayısıyla öğrenime ara verilmesine veya tekrar başlatılmasına ilişkin olarak üniversitelerden gelecek önerilere göre veya doğrudan karar verip uygulatmak, (d. fıkrası 2. bent 3. cümle).

Kanun’da sayılan görev ve yetkiler incelendiğinde, olağanüstü durumlarda tüm yükseköğretim kurumlarındaki eğitimin şekli ve usulüne dair karar alma yetkisinin düzenlenmediği görülmektedir. Kanun’da yer alan görev ve yetkiler daha çok, olağan eğitim sürecine dair planlama, düzenleme ve koordinasyon görevidir.

3. OHAL Kanunu Kapsamındaki Temeli: 25/10/1983 tarih ve 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu’nda alınacak tedbirler arasında tüm yurtta eğitim ve öğretimin uzaktan yapılmasına dair karar alma konusunda hukuki bir temel bulunmamaktadır. OHAL Kanunu’nun “Alınacak tedbirler” kenar başlıklı 9. maddesinde,  “Tabii afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebebiyle olağanüstü hal ilanında, olağanüstü hal ilanını gerektiren hususlar gözönünde bulundurularak aşağıda yazılı tedbirler alınabilir: (…) b) Resmi ve özel her derecedeki öğretim ve eğitim kurumlarında öğrenime ara vermek ve öğrenci yurtlarını süreli veya süresiz olarak kapatmak,”. OHAL Kanunu’nun 12. maddesine göre bu konuda yetkili kurul “Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu”dur.Dolayısıyla YÖK’ün olağanüstü hal kapsamında tüm yurtta eğitim-öğretimin uzaktan yapılmasına ilişkin karar almasına dönük bir yetkisi bulunmamaktadır.

4. OHAL Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile Düzenleme: Anayasa’nın 119. maddesinin 6. fıkrasına göre, “Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir”. Benzer şekilde OHAL Kanunu’nun 4. maddesinde, “Olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanı olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Anayasanın 91 inci maddesindeki kısıtlamalara ve usule bağlı olmaksızın, kanun hükmünde kararnamemeler çıkarabilir” denilmektedir. OHAL CBK’ları bakımından tek ölçü “olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda” çıkarılmasıdır. OHAL belli bölgelerde ilan edilmiş olsa dahi olağanüstü halin gerekli kıldığı konular, tüm yurtta bazı tedbirler alınmasını gerekli kıldığında, OHAL ilan edilmemiş bölgeleri etkileyecek tedbirler de alınabilir.

OHAL CBK’ları, olağan CBK’lardan farklı olarak, Anayasa’da açıkça “kanun hükmünde” kabul edilmiştir. Bu nedenle, Anayasa’da kanunla düzenleneceği ifade edilen konularda da OHAL CBK’sı çıkarılabilir. Ayrıca, OHAL CBK’ları kanun hükmünde olduğundan kanunlarda değişiklik de yapabilir. Dolayısıyla “Eğitim Alanında Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” ile hem temel eğitimde hem de yükseköğretimde, olağanüstü halin gerekli kıldığı tüm tedbirler alınabilir. Yükseköğretim Kanunu’nda olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda değişiklik de yapılabilir. OHAL CBK’ları en geç üç ay içinde kanunlaşmak zorundadır. Bu süre içinde Anayasa Mahkemesi bu kararnameleri denetleyemez. Ancak üç ay içinde kanunlaşmazsa kendiliğinden yürürlükten kalkmakta, kanunlaşırsa Anayasa Mahkemesi’nin denetimine açılmaktadır.

13.02.2023.

Prof.Dr. Abdurrahman EREN