Bu makalede özet bir şekilde seçim tarihinin 14 Mayıs 2023 olarak belirlenmesine ilişkin kararın hukuki sonuçları üzerinde durulacaktır. Özellikle 31/3/2022 tarih ve 7393 sayılı Kanun ile seçim kanunlarında yapılan değişikliklerin hangi koşullarda uygulanıp uygulanmayacağı sorunu ele alınacaktır.
1. Seçim Tarihini Belirleme Yetkisi: Anayasa’nın 116. maddesine göre seçimleri yenileme yetkisi TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuna veya Cumhurbaşkanına aittir. TBMM veya Cumhurbaşkanı, seçimleri yenileme kararı aldığında seçimlerin hangi tarihte yapılacağı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu ile belirlenmektedir. Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu’nun 3. maddesinin 4. fıkrasına göre “Seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde bu karar kırksekiz saat içinde Resmî Gazete’de yayımlanarak ilân olunur. Bu kararın verildiği günden sonra gelen altmışıncı günü takip eden ilk Pazar günü Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi birlikte yapılır”. Bu fıkrada TBMM veya Cumhurbaşkanı ayrımı yapmadan “Seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde” denilerek bu iki organdan hangisi seçimleri yenileme kararı alırsa alsın, bu fıkradaki süreye göre seçim tarihi belirlenecektir. Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu’nun Milletvekili Seçimi Kanunu’na göre sonraki tarihli olması, aynı zamanda Kanun’un 2. maddesinin 5. fıkrasında, “Bu Kanunda özel hüküm bulunmayan hâllerde” diğer seçim kanunlarının “bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygulanır” şeklinde özel hüküm bulunması nedeniyle seçim tarihi Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu’na göre belirlenmesi gerekmektedir.
2. Seçimleri Yenilemenin Hukuki Sebebi: Ne Anayasa’da ne de seçim kanunlarında TBMM veya Cumhurbaşkanı tarafından seçimlerin yenilenmesi kararı alınması için bir sebep gösterilmesi öngörülmemiştir. Bu yetki TBMM ve Cumhurbaşkanının takdiri içinde olduğundan seçimlerin yenilenmesi kararı yargı denetimi dışında bırakılmıştır. Cumhurbaşkanı, seçimlerin 14 Mayıs 2023 Pazar günü yapılması için en geç 14 Mart 2023 Salı günü seçimleri yenileme kararı alıp Resmi Gazetede ilan edebilir.
3. Seçim Kanunlarında Yapılan Değişikliklerin Uygulanması: Anayasa’nın 67. maddesinin son fıkrasında “Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz” denilmektedir. Anayasa Mahkemesi’nin yerleşik içtihadına göre bu yasağın uygulanmasında öncelikle bir “seçim kanunu hükmü” olması aranmaktadır[1]. Bu itibarla 31/3/2022 tarih ve 7393 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da yer alan kuralların anılan Anayasa hükmünde belirtilen anlamda bir seçim kanunu hükmü olup olmadığının tespiti gerekmektedir.
2001 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile 67. maddeye eklenen 7. fıkranın gerekçesinde “Konjonktürel değişikliklere seçim kanunları açısından yer verilmemesi amaçlanmıştır” denilmektedir. Anayasa Mahkemesi gerekçeden hareketle, “Buna göre anayasa koyucunun Meclis çoğunluğunu elinde bulunduran parti veya partilerin seçime bir yıl kala seçim sürecinde kendi lehlerine veya diğer parti ya da adayların aleyhine sonuç doğuracak biçimde değişiklikler yapılmasını öngören yasal düzenlemeleri Anayasa’nın 67. maddesinin yedinci fıkrası bağlamında seçim kanunu olarak nitelediği anlaşılmaktadır” demiştir[2].
Anayasa Mahkemesine göre “Anılan anayasal hükümler ve gerekçeleri gözönünde bulundurulduğunda Anayasa’nın 67. maddesinin yedinci fıkrasında yer alan “seçim kanunları” ibaresi ile seçmen iradesinin seçim sonuçlarına yansımasına tesir edebilecek veya seçime katılanlardan bir kısmına herhangi bir şekilde avantaj ya da dezavantaj oluşturma sonucunu doğurabilecek veya seçim süreci ve sonucunu etkileyebilecek düzenlemelerin kastedildiği anlaşılmaktadır.”[3].
Görüldüğü gibi Anayasa Mahkemesi bir kuralın Anayasa’nın 67. maddesinin yedinci fıkrası bağlamında seçim kanunu hükmü olup olmadığını tespit ederken içeriği esas almakta, yalnızca kanunun adında geçen seçim, seçmen, siyasi parti gibi ibarelerden hareketle niteleme yapmamaktadır. Seçimlere ilişkin kurallara yer veren bir kanunda yer alan kuralların tamamının anılan anayasal hüküm çerçevesinde seçim kanunu hükmü olması sonucunu doğurmamaktadır. Aynı şekilde seçimlerle ilgisiz kanunların içeriğinde de Anayasa’nın 67. maddesinin yedinci fıkrası bağlamında seçim kanunu hükmü niteliğinde kuralların yer alması mümkündür[4].
7393 sayılı Kanun’da yer alan kuralların hepsi Anayasa’nın 67. maddesinin yedinci fıkrası bağlamında bir “seçim kanunu hükmü” niteliğinde değildir. Bu kurallardan bazıları mahalli seçimlere ilişkin hükümler içermekte (m. 8, m.10), bazıları Anayasa Mahkemesi kararında tespit edildiği gibi (m.15, m.18) seçim kanunu hükmü niteliğinde değildir[5].
Anayasa’nın 67. maddesinin 7. fıkrasında yer alan yasaklı sürenin hesabında, seçim kanunu hükmü niteliğinde olanlar esas alınmak zorundadır. Seçim kanunu hükmü niteliğinde olanlar için de bu kuralların uygulanma zamanı dikkate alınmalıdır. 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’da ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nda seçim işleri üç döneme ayrılmıştır. Bunlar “Seçim Öncesi İşleri”, “Seçim Günü İşleri” ve “Seçim Sonrası İşleri”dir. Seçim kanunu hükmü niteliğinde olan kurallar seçimlerin başlangıç tarihi ile birlikte doğrudan uygulamaya girmemektedir. Değiştirilen kuralların her birinin uygulama tarihi birbirinden farklıdır.
7393 sayılı Kanunda seçim kanunu hükmü niteliğinde olan ve bu seçimlerde uygulanacak nitelikte olan iki madde bulunmaktadır. Bu iki maddede “Seçim Sonrası İşleri” kapsamında kalmaktadır:
- MADDE 1- 10/6/1983 tarihli ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 33 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “oyların %10’unu” ibaresi “oyların yüzde yedisini” şeklinde, aynı fıkrası ile üçüncü fıkrasında yer alan “yüzde onluk” ibareleri “yüzde yedilik” şeklinde değiştirilmiştir.
- MADDE 2- 2839 sayılı Kanunun 34 üncü maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “İttifakın aldığı oy toplamı genel barajı geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içerisinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak üçüncü fıkra hükümlerine göre yapılır.”
Dolayısıyla seçimler 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılırsa, 7393 sayılı Kanun’la değişik bu iki hüküm 14 Mayıs tarihinden sonra uygulanacağından, Anayasa’nın 67. maddesinin 7. fıkrasında öngörülen bir yıllık sürenin (6 Nisan 2022 – 6 Nisan 2023) her halde dışında kalmaktadır. Seçimlerin başlangıcına ilişkin tartışmanın bu hükümler bakımından bir anlamı yoktur.
22.01.2023
Prof.Dr. Abdurrahman EREN
[1] AYM, E.2022/50, K.2022/107, 28/09/2022, § 116.
[2] AYM, E.2019/14, K.2019/16, 14/3/2019, § 12.; AYM, E.2022/50, K.2022/107, 28/09/2022, § 119.
[3] AYM, E.2019/14, K.2019/16, 14/3/2019, § 13.; AYM, E.2022/50, K.2022/107, 28/09/2022, § 120.
[4] AYM, E.2019/14, K.2019/16, 14/3/2019, § 14.; AYM, E.2022/50, K.2022/107, 28/09/2022, § 121.
[5] AYM, E.2022/50, K.2022/107, 28/09/2022, § 122.
Bir yanıt bırakın
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.